Tekst: Jos Smits (Waspiks)
Illustratie: Doreth Berendse

’t Is toch wè è ge bekaant vaifhonderdenfaiftig jaor nao oew afsterve nog daogelijks in de praot bent. Ik kan m’n èège vùrstelle dèt dieje paoter Johannes Brugman z’n èège daor in d’n heemel avvetoe oover zit te verkneukele. Dieje meens hee wè afgeprekt in z’ne taid: oover gokzucht en de zondagshailiging, oover bùrgeroorloogen en steekpartaie op de kermese. Hai deej dè in kerke en klôsters, in dùrpe en op stadsplaine.

Hai heed ook wè afgerèèsd in z’n lèève. Vanoit ’t teegeworrige Doitslaand, waor z’n wíég ston, kwaam-ie vanaf 1452 al preekend nòr oons laand afzakke en prekte in Grooninge, Naimeege, Bochholt, Middelbùrg, Den Haog, Amsterdam en alles wèt daortussenin leet. In Kaampe hieuw-ie ‘ne preek van wùl vaif uur achtermekaore vanaf ’t bordès van ’t stadhois. ’t Was al dùsterlichte toen de preek daor op z’n endje líép.

Alle soorte van meense lùsterde gèère nòr z’n preeke want hai keek niej nòr rangen en staande: iedereên was vùr hum gelaik. Daorbai kwaam dè-tie volges de ooverleevering ’n heldere stem had en dè-tie veul klaankvariaosie in z’n toespaoke kon legge. Hai kon ‘t zoow zegge dè iedereên precíés begreep wè-tie bedoelde. Wè ‘ne spreeker was dieje man!

Bai oons thois wier ’t spreekwoord ‘praoten es Brugman’ meêstal ’n bietje in ’t neegetieve gebrùkt, in de zin van: ‘Ge kant praote es Brugman, mar…’ en dan kwaam ‘r iets dè niej kon of mocht. D’r wier dan aigelijk wùl meej gezeed dè ge meej goeie argumente waart gekoome, mar dè die niej d’n dùrslag konne geeve.

Heêl veul hoôrde dees zegswaize nie meêr. Mar lest hoôrden ik iemand oover Eva Jinek en Matthijs van Nieuwkerk zegge dèt die konne ‘praoten es Brugman’. Volleges main zaat dieje meens ‘r heêlemaol neffe, want ze bedoelde dèt die tweej zo rap konne praote. Dè’s volleges main niej ‘praoten es Brugman’: dè kande veul beeter benoemen es ‘praoten es ’n raotelslang’; ze raotele mar deur of de meense ’t nou kanne vollege of niej.

Op Radio 1 hedde ’n paor keêr in de week op ’t lest van de middeg ’n prizzentaotrice die ‘r ook wè van kan. Es die beezig is dan is ’t net of ze opgejaogd wort dùr ‘ne roedel wolleve, net es in dè liedje van Docterandus P., Troika hier, Troika daor. Die menier van praote hee net zoowveul meej ‘praoten es Brugman’ te maoke es dees stukske meej rebarber inmaoke. Es ik hùllie hoôr dan denk ik altaid rechttoe: zouwe die meense thois ook zoow rap praote?